مهراز

 عملكردهايي كه فضاهاي مسكوني دارند، مبتني بر نيازهاي ساكنين آن است و مسكن بايد اين نيازها را برآورده سازد. در انجام دادن مؤثر عملكردها نه تنها مساحت فضاها و نوع تجهيزات، بلكه نحوه قرارگيري فضاهاي تشيل دهنده مسكن و شرايط پيرامون آن نيز نقش مهمي دارند. قسمتهاي تشكيل دهنده مسكن خانوار سنتي ايراني با توجه به مطالعات انجام شده در نيازها و رفتارهاي مسكوني شامل اجراي زير است:

عرصه مشترك:

عملكرد: خانواده بايد فضاي لازم براي ادامه زندگي جمعي خود را داشته باشد. چنين فضايي علاوه بر آنكه امكان جريان يافتن اعمال مختلف زندگي خانواده را مي‌دهد، اغلب فعاليتهاي فردي را نيز سبب مي‌شود. اين «فضاي زندگي» عنصر اصلي مسكن خانوار سنتي است.

تجهيزات اين فضا عبارتند از: فرش، تلويزيون، راديو، ميز، گنجه ظروف، وسيله تكيه دادن، گل و گلدان وسايل گرمايش و سرمايش. ايوان را حياط در فصولي خاص به عرصه مشترك تبديل مي‌شود.

عرصه والدين:

عملكرد: زن و شوهر بايد عرصه‌اي خصوصي براي خواب خود داشته باشند. جز آن، در طول روز نيز بايد ترتيب و تعداد فضاهاي خانه طوري سامان داده شود كه امكان صحبت خصوصي آنها را فراهم سازد.

تجهيزات عرصه شامل: فرش، رختخواب، گنجه لباس، دسترسي مناسب به فضاي خدماتي، وسايل گرمايش و سرمايش.

عرصه فرزندان:

عرصه خواب فرزندان بايد برحسب سن و جنسيت آنها جدا گردد. يعني كودكان بيش از چهار سال بايد از والدين و دختران و پسران بيش از هفت سال جدا هم از بخوابند. پسر بزرگ يا دختر بزرگ خانه بايد عرصه خواب و استراحت فردي داشته باشد.

تجهيزات شامل: فرش، رختخواب، گنجه لباس و وسايل، ميز تحرير، وسايل گرمايش و سرمايش.

عرصه خويشاوند:

خانواده‌هاي ايراني در موارد متعددي نيمه گسترده هستند. فرد همراه خانواده در بسياري موارد مسن يا شخص جواني است كه كار مي‌كند. وي بايد بتواند عرصه خصوصي براي خواب و استراحت خود داشته باشد.

تجهيزات اين عرصه شامل: فرش، رختخواب، گنجه لباس و وسايل، وسيله گرمايش و سرمايش.

عرصه مهمان:

پذيرايي از مهمان، سنتي ديرينه است كه ريشه در فرهنگ و عادات مردم دارد. اين عرصه تا حد امكان بايد از حريم زندگي خصوصي خانواده جدا بماند.

تجهيزات: فرش، پشتي، گنجه، گل و گلدان. ميز، مبلمان.

فضای خدماتی:

 اين فضاها شامل: آشپزخانه، فضاهاي بهداشتي، فضاي نگهداري البسه و پوششها و انباري مي‌باشد.

فضاي ورودي و خروجي:

فضاي ورودي خانه، فضاي مكث و توقفي است كه شخص را براي ورود و خروج آماده مي‌كند. در ضمن فضاي واسطه‌اي بين عرصه عمومي و عرصه خصوصي درون خانه نیز می باشدوبايد حريمي براي فضاهاي داخلي خانه ايجاد كند و آنها را از معرض ديد افراد بيگانه خارج سازد.